İnsanların neden esnediği ve esnemenin neden bulaşıcı olduğu konuları, yıllardır bilim insanlarının üzerinde çalıştığı önemli bir konudur. Maryland Üniversitesi’nden psikolog Robert Provine, 1980’lerde yaptığı çalışmalarında esneme hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıklarını belirtmişti.
Son yıllarda yapılan araştırmalar, esnemenin beyinde sıcaklık düzenleyici bir etkisi olduğunu ortaya koymuştur. Bu çalışmalara göre, esneme sırasında alınan derin nefes, beyin sıcaklığını düzenleyerek beyin soğumasını sağlar. Beyin sıcaklığı arttığında burun mukozasındaki kan akışı hızlanır ve esneme sırasında alınan hava, burun ve ağız boşluğundan geçerken damarlardaki kanın sıcaklığını değiştirir. Bu sayede beyin soğumasına yardımcı olur. Fareler üzerinde yapılan araştırmalar da benzer sonuçlar vermiştir.
Peki neden genellikle uyumadan önce, uyandıktan sonra ya da sıkıldığımız zamanlarda esneriz? Beyin, vücut ağırlığının yalnızca %2’si kadar olmasına rağmen toplam enerji tüketiminin %20’sinden sorumludur. Uyku ve stresin beyin sıcaklığını etkilediği düşünülmektedir. Örneğin, uykusuzluğun beyin sıcaklığını artırdığı bilinmektedir. Bu nedenle esnemenin uyku ve yorgunlukla ilişkili olmasının temel nedeni beyin sıcaklığı üzerindeki etkileri olabilir.
Esneme aynı zamanda bulaşıcı bir davranıştır. Başka birinin esnediğine tanık olmak ya da esneme hakkında bir şeyler okumak bile insanların esnemesine neden olabilir. Beyin görüntüleme yöntemleriyle yapılan incelemeler, bulaşıcı esneme sırasında beyinde hem kişinin kendi duygularının hem de başkalarının duygularının değerlendirildiği bölgenin etkin olduğunu göstermiştir.
İtalya’daki Pisa Üniversitesi’nden bilim adamları, yaptıkları araştırmada esneyen kişiye ne kadar yakın olduğumuzun, karşımızdakini esneme ihtimalini etkilediğini ortaya koymuştur. Akrabalar arasında esneme en yoğun şekilde taklit edilirken, arkadaş ve tanıdıklarda bu durum biraz azalırken; hiç tanımadığımız bir kişide esneme ihtimali daha düşüktür.
Bu bulgular, esnemenin sadece fizyolojik bir tepki olmaktan öte, insan ilişkileri ve beyin aktiviteleri üzerinde de önemli etkilere sahip olduğunu göstermektedir. Esneme konusu, hala daha detaylı araştırmalar gerektiren ve merak uyandıran bir konu olarak bilim dünyasında yerini korumaktadır.